Antara politik dan agama

MERENUNG semula implikasi kepada kempen negara kebajikan Pas, kita mungkin terfikir satu soalan yang besar iaitu apakah ada masa depan bagi parti politik agama di negara kita?
Jawapan kepada soalan ini boleh kita dapati berasaskan kepada pengalaman negara yang telah melaluinya di kalangan negara di dunia Islam masa kini.

Gagasan penubuhan sebuah negara Islam bukan satu pandangan yang sama sekali baru, begitu juga kempen negara kebajikan. Novel Senja di Jakarta tulisan Mokhtar Lubis, terbitan Pustaka Antara sekitar tahun 60-an mengangkat tema politik agama dan kesan-kesannya kepada rakyat.

Menurut kata watak dalam novel tersebut (Suryono) bahawa politik agama akan menghasilkan autokrasi agama, kerana mereka mengatas namakan Tuhan sebagai pemberi justifikasi ke atas setiap tindakan dan dasar yang dilakukan pemerintah. Kesedaran inilah yang mungkin memberikan ilham kepada Pas dalam menyusun kempen terbaru mereka.

Menyedari bahawa orang muda, iaitu bakal pengundi, serta aspirasi parti yang bergabung dengan mereka, maka kempen negara Islam digugurkan dalam pilihan raya kali ini. Mereka yang menjadi sebahagian penyokong Pas dan Barisan Alternatif menganggap isu negara Islam sudah lapuk dan bukan lagi satu keperluan yang mendesak untuk kehidupan mereka.
Rupanya, kita sukar belajar daripada sejarah kerana kebenaran pandangan tersebut sangat jelas. Menyorot semula sejarah, pada pilihan raya ke-11, perisytiharan Dokumen Negara Islam oleh Pas dianggap oleh orang muda dan masyarakat bukan Islam sebagai langkah yang secara perlahan-perlahan membawa negara ke arah autokratik agama.

Sebagai ingatan semula, dalam usaha Pas menjelaskan betapa benarnya dokumen tersebut, mereka lebih banyak menyatakan bahawa dokumen itu adalah kehendak dan berdasarkan kata-kata tuhan dan al-Quran, maka isinya tidak boleh dibantah oleh seluruh rakyat sama ada Islam mahupun bukan Islam.

Bagaimanakah masa depan politik Islam di negara ini tanpa perjuangan negara Islam? Untuk menjawabnya elok rasanya kita tinjau pengalaman negara Islam yang telah menerapkan apa yang difahami sebagai sistem pemerintahan Islam yang akhirnya menemui kegagalan atas beberapa sebab tertentu.

Faktor utama adalah disebabkan tafsiran yang mentah dan tidak matang terhadap sistem pemerintahan Islam sebenar. Antaranya pengalaman Pakistan dan Iran yang telah berjaya menubuhkan sebuah negara atau kerajaan Islam.

Kematangan tafsiran itu tidak terbentuk kerana kecenderungan pihak pemerintah di negara-negara tersebut meletakkan hampir segala-galanya kepada sumber agama, dan sangat jarang menitikberatkan keupayaan kognitif sumber manusia dalam menyelesaikan masalah-masalah kehidupan semasa.

Menarik untuk diperhatikan pergolakan politik di Iran yang menyaksikan rakyat yang sudah lemas dalam permainan kekuasaan politik agama. Perkembangan politik Iran suatu ketika dahulu menyaksikan perebutan kuasa antara kumpulan fundamentalis melawan kumpulan propembaharuan, yang diketuai Presiden Khatami. Selepas beberapa tahun pemerintahan, kumpulan propembaharuan tunduk semula kepada pemerintah konservatif pimpinan Ahmadinejad.

Jika berdasarkan sejarah Iran, rakyatnya memang mengalu-alukan kejayaan Ayatollah Khomeini melalui revolusi bersejarah menundukkan pemerintahan Shah Iran yang tidak disukai mereka menjelang akhir 70-an. Pada masa itu, begitu banyak kekeliruan berlaku di kalangan penganalisis politik antarabangsa dengan ramai menganggap kejayaan tersebut adalah kejayaan parti agama menguasai dan menghapuskan pemerintahan sekular.

Hari ini analisis tersebut dianggap kurang tepat kerana terdapat pandangan baru yang menyatakan bahawa pada masa itu, rakyat yang merasa terkongkong dengan pemerintahan Shah Iran akan menyokong sesiapa sahaja yang dirasakan menawarkan alternatif terbaik kepada mereka sekalipun dengan jalan revolusi.

Faktor agama hanyalah sebagai pemangkin sahaja kepada kejayaan Khomeini, disebabkan keupayaan faktor agama mengumpul massa di kalangan kelompok tertentu khususnya kelompok yang lebih ke bawah.

Kesannya, rakyat yang mengharapkan kebebasan bersuara dalam sebuah negara demokrasi, perlahan-lahan mendapati bahawa mereka sebenarnya terkongkong dalam suatu pemerintahan kuku besi agama.

Segala pergerakan dan kegiatan harian ditentukan oleh beberapa orang ulama yang bertindak sebagai pengawal revolusi, termasuklah cara berpakaian, apa yang dimakan, pelbagai etika agama yang perlu dipatuhi, cara membina rumah dengan penyediaan ruang-ruang khas untuk lelaki dan wanita dan sebagainya.

Nasib wanita tidak berubah dengan ketara di bawah pemerintahan baru. Kemuncaknya, apabila seorang peguam wanita dan pejuang hak asasi Iran, Shirin Ebadi dinobatkan sebagai pemenang anugerah Nobel Keamanan, beliau tidak diraikan oleh pemerintah di negaranya.

Pembaharuan

Iran pada masa itu walaupun mempunyai Khatami sebagai Presiden daripada kalangan pembaharuan, ternyata tidak berani melanggar kehendak Pengawal Revolusi. Rakyat Iran lemas dan terhimpit di bawah pentadbiran ulama yang tidak boleh dibantah segala kata-katanya. Tahun demi tahun, pengaruh kumpulan ulama konservatif ini semakin terhakis tetapi dalam masa yang sama mereka telah menyediakan benteng kukuh, iaitu meletakkan ulama-ulama konservatif berpengaruh sebagai anggota Majlis Pengawal Revolusi.

Ini bermakna kuasa sebenar kerajaan Iran adalah terletak kepada segelintir ahli yang berada dalam Majlis Pengawal Revolusi, bukannya Dewan Parlimen yang ahli-ahlinya dipilih oleh rakyat. Walaupun Iran menganggap mereka mengamalkan demokrasi, ternyata kuasa sebenar dipegang oleh kumpulan agama, dan mereka ini ternyata begitu liat dan akan menggunakan segala cara, khususnya cara agama untuk terus berkuasa.

Di Malaysia, hal yang sama wujud di mana parti agama walaupun mengadakan pemilihan secara demokrasi tetapi kuasa sebenar terletak kepada segelintir ahli yang akan mengawal moral ahli-ahli parti, iaitu Dewan Ulama. Malah, kuasa kumpulan agama ini menjadi sangat kukuh apabila presiden parti juga dipegang oleh kumpulan agama.

Sebarang usaha untuk menceroboh kuasa tertinggi parti atau menggantikan dengan kumpulan ‘sekular’ akan dihalang dengan pelbagai cara oleh penyokong dan pemimpin mereka. Sekalipun pada pemilihan parti Pas yang lalu kelihatan kumpulan ‘sekular’ telah maju dan memegang jawatan Timbalan Presiden Pas, pemilihan selepas pilihan raya 2004 itu gagal membawa apa-apa perubahan kepada parti itu. Presidennya gagal didesak untuk meletak jawatan atas kegagalan teruk pada pilihan raya ke-11.

Sekiranya dalam penggabungan dengan PKR (dan DAP secara tidak rasmi) kumpulan agama ini menjadi besar dan berkuasa, apakah harapan akan wujud lagi demokrasi apabila tafsiran mereka selepas berkuasa juga akan menggunakan agama untuk mengukuhkan tindakan dalam pemerintahan mereka.

Pas setelah mendapat dua negeri pada pilihan raya 1999 telah mengenakan pelbagai peraturan yang pelik dan aneh-aneh di negeri-negeri tersebut termasuklah etika berpakaian untuk setiap rakyatnya. Agak melucukan pada waktu itu, banyak larangan yang disebut khusus untuk kaum wanita sahaja, tidak ada larangan atau kod etika pakaian untuk lelaki.

Walaupun tafsiran kerajaan Terengganu dan Kelantan pada masa itu bahawa lelaki tidak dibenarkan memakai seluar pendek, kerana kepentingan politik mereka tidak berani menegur pasukan bola sepak negeri itu yang berseluar pendek, kerana tahu bahawa bola sepak mempunyai pengaruh yang sangat kuat kepada rakyat.

Telah terdapat banyak tanda bahawa kuasa politik agama akan berjaya dikurangkan setelah meningkatnya kefahaman agama rakyat terbanyak. Peningkatan yang paling penting adalah bahawa rakyat sedar agama tidak perlu dijadikan bahan politik untuk meraih undi daripada mereka.

Rakyat nantinya akan sedar bahawa agama sangat penting, tetapi bukanlah satu ideologi bertaraf rendah sehingga menjadi bahan politik pemecah belah umat, sehingga ke tahap mengkafirkan rakan seagama. Bayangkan bagaimana seseorang boleh mengkafirkan seorang yang lain sebagai strategi pilihan raya.

Masa itu telah berlalu, dan sudah ada pandangan bahawa agama selepas ini lebih sesuai diperjuangkan di peringkat tertentu sahaja, supaya pencemaran terhadap agama tidak berlaku seumpama masa kini.